Doğal unsurlar arasında yer alan atmosfer, yerçekimi kuvvetiyle uzaya kaçamayan gazların yerküreyi sarmasıyla oluşmuştur. Atmosfer yaşamın devamlılığında önemli bir yere sahiptir. Atmosfer içindeki hava olayları enerjisini güneş ışınlarından alır. Canlılar için zararlı olan güneş ışınlarını süzen ve Dünya’yı yaşanılır hale getiren de atmosferdir. Atmosfer güneş ışınlarının dengeli dağılımını sağlar. Dünya’nın gündüz yanıp kavrulmasını, gece ise aşırı soğuyup donmasına engel olur.
Atmosfer yaklaşık 10.000 km kalınlığa sahiptir ve birbirinden farklı gazların karışımı ile oluşmuştur. Bu gazlar; miktarı değişmeyen azot (%78), oksijen (%21) ve asal gazlar adı verilen argon, neon, metan, kripton ve helyumdan oluşur. Atmosfer içerisinde çok az miktarda ozon gazı bulunur. Bu gazlar bir zar gibi güneşten gelen zararlı ışınları süzerek ayrıştırır. Atmosferde gazlardan başka toz, duman, is ve bakteriler de bulunur. Hava içerisinde miktarı duruma göre değişen gazlar da mevcuttur.
Bunlar, karbondioksit (%0.033) ve su buharıdır (%0.004). Karbondioksit güneş ışınlarını emme ve tutma özelliğine sahip bir gazdır. Ayrıca bitkiler fotosentez yapabilmek için karbondioksite gereksinim duyarlar. Karbondioksit miktarının atmosfer içerisinde artması, sera etkisine, Dünya’da sıcaklığın artmasına ve iklim değişikliklerine neden olur. Hava olayları üzerinde büyük etkisi olan su buharının atmosfer içerisindeki miktarı, sıcaklığa ve yeryüzü şartlarına göre değişme gösterir. Örneğin; Ekvator çevresindeki tropikal bölgelerde 1m3 hava içerisinde %2 su buharı varken, bu oran kutuplarda %0,25’e düşer. Su buharı nem özelliğiyle sıcaklığı emerek atmosferin alt katlarının ısınmasını sağlar.
Güneş’ten uzaya çok büyük bir enerji yayılır. Dünya bu enerjinin ancak 2 milyonda birini alır. Güneş’ten Dünya atmosferinin üst kısmında cm2 ‘ye dakikada 2 kalori (cal) enerji gelir.
Dünya’nın şekli ve hareketleri ile deniz ve karaların dağılışına bağlı olarak oluşan ısı değişimi, hem suyun farklı miktarlarda buharlaşmasına hem de basınç farklarının oluşmasına neden olur. Bu olayların tümü atmosfer içerisindeki hava olaylarını oluşturan temel etkenlerdir.
Atmosfer su için büyük bir depolama yeri olmasa da yerküre üzerinde suyun hareket etmesini sağlayan bir makinedir. Sıcaklık nedeniyle buharlaşan su, atmosferde yükseldikçe soğuduğu için bulutları oluşturur. Bulutlar atmosfer içerisinde suyun görünen biçimidir. Aynı zamanda bulutlar, suyun yeryüzüne geri dönebilmesinin yolu olan yağışları oluşturur.
Kaynak: Milli Eğitim Web Sitesinde Yer Alan “Mesleki Açık Öğretim Lisesi “Coğrafya 1″ (Hazırlayan: Derviş Ünlü)” Ders Notlarından Derlenmiştir (Ziyaret Tarihi: 03/02/2010).
