Frank Harary 1960’lı yıllarda yaptığı incelemeler sonucunda çatışmayı sekiz kategoriye ayırmıştır;
Aktif Çatışma: Karşı karşıya gelen kişilerin, birbirlerinden hoşlanmamaları, birbirlerine kızdıkları zaman aktif çatışma oluşur. Aktif çatışma yaşayan kişiler birbirlerini dinlemeden, birbirlerini eleştirirler ya da kavga ederler. Kişilerin birbirleriyle aktif çatışma yaşamalarının belirgin ya da örtük sebepleri vardır. Bunlardan biri karşı tarafla olan olumsuz geçmiş yaşantıdır. Diğeri ise; bireyin kendi içerisinde olan bir özelliği karşı tarafta görerek ona karşı olumsuz tavır takınmasıyla oluşur. Birey kendine yönelteceği öfkesini karşısında ki bireye yönelterek içinde yaşadığı kaygıyı azaltmış olur.
Pasif Çatışma: Bu tür çatışmada insanlar herhangi bir sebepten ötürü birbirleriyle iletişim kurmazlar. Pasif çatışmalar bazen saldırganlığa dönüşür. Fiziksel ve sözlü saldırganlık gibi pasif saldırganlıkta da susarak karşıdaki öfkelendirilmeye çalışılır. Küsme alışkanlık haline gelir ve susma da silah olarak kullanılır. Pasif çatışmayı seçen bireyler genellikle öfkeyi içe atarlar ve ifade etmezler.
Varoluş Çatışması: Bir insan karşısındakinin sözlerini yanlış anlar ve onun sözleriyle ilgisi olmaya bir mesaj verirse bu varoluş çatışması olarak adlandırılır. Burada kişi dikkati kedisine yöneltmiştir yani kendi varoluşunu yaşamaya çalışmaktadır. Varoluş çatışmaları, kişilerin sahip oldukları özelliklerden kaynaklanabileceği gibi, içinde bulundukları sosyal ortamdan ve kültürde de etkilenebilmektedir. Günlük yaşamda yaşanan imalı iletişimlerde de varoluş çatışmasın yaşanma olasılığı yüksektir.
Tümden Reddetme: Bir kişi kendine yöneltilen mesajı tümden reddeder, tamamıyla aksi görüşü savunursa olur. Tümden reddetme davranışı sergileyen bireyler, belli bir konu üzerinde enine boyuna düşünmek yerine, kolayca toptancı çözümlere ulaşırlar. Ayrıntılara inmek, irdelemek, araştırmak ile tümden reddetme uyuşmamaktadır.
Önyargılı Çatışma: Kişiler belli bir konuda çatışmaya başlamadan önce o konuyla ilgili önyargılara sahiptirler. Tartışma sırasında ısrarla bu önyargılarını savunurlar; tartışma başlangıçta verdikleri kararları etkilemez. Önyargılı çatışmaların sürme sebebi, kişinin önyargılarını test etmek istememesidir.
Yoğunluk Çatışması: İki kişinin görüşleri arasında kısmen uyuşma olması durumundadır.
Kısmi Algılama Çatışması: Bir kişi karşısındaki kaynaktan gönderilen mesajın ancak bir kısmını algılar, diğeri algılamazsa oluşur.
Alıkoyma Çatışması: Bir kişi karsısındaki kaynakta gönderilen mesajın tamamını anlar, fakat üçüncü kişiye doğru aktaramadığında yaşanır. Alıkoyma çatışması yaşayan kişi durumun farkında ise çevresi ile kuracağı iletişim kolaylaşacaktır aksi halde varoluş çatışması da eklenecektir.
Kişilerarası ilişkilerde farklı çatışmalara bir arada rastlanabilir, en çok önyargılı çatışma ile tümden reddetme birlikte sergilenmektedir. Güçlü önyargıları olanların, karşılarındaki bireylerin görüşlerini tümden reddetme olasılığı yüksektir (Dökmen, 1994).
Çatışma toplumsal bir olgu olduğu için literatürde çatışma türleriyle ilgili değişik gruplamalar vardır. Bu gruplandırmaların çeşitliliği, bilim adamlarının alanlara ve konuya bakış açılarındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır (Gümüşeli, 1994). Çatışmaya taraf olanlara göre çatışmanın dört türü vardır. Bunlar;
Bireyin kendi içindeki çatışmalar,
Bireylerarası çatışmalar,
Bireyler ve gruplar arası çatışmalar,
Gruplar arası çatışmalar (Özkalp ve Kırel, 2001).
Kaynak: Rezzan GÜNDOĞDU (MEB Öz. Eğ. Rehb. Dan. Hizm. Gen. Md. Uzmanı), 09-20 Şubat 2009 Tarihleri Arasında Hizmetiçi Eğitim Dairesi Başkanlığınca Planlanan Merkezi ve Mahalli Görevde Yükselme Eğitimi “Çatışma ve Stres Yönetimi” Ders Notları, Ankara, 2009.
