Sağlık Bakanlığınca özel beslenme amaçlı gıdalarda ithalat kontrolleri yapılmaktadır. Özel beslenme amaçlı gıdalar; bebek mamalarını, devam mamalarını, kilo kontrolü için enerjisi azaltılmış düşük enerjili gıdaları, sporcu gıdalarını, diyet tamamlayıcı gıdaları ve diabetik gıdaları içermektedir.
23367 no’lu ve 9.6.1998 tarihli Resmi Gazete’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Yönetmelik gereğince İthalat ve İhracat kontrollerine ilişkin esaslar şunlardır.
İhracat Kontrolleri
Bu yönetmelik kapsamındaki ürünlerin ihracat kontrolleri Bakanlıkça yapılır.
Kontrole ilişkin esaslar:
a) İhracat kontrolü, alıcı ülke talepleri doğrultusunda ihracatçının veya temsilcisinin malın denetlenmesini isteyen bir beyanname vermesi üzerine en seri şekilde üretim, depo, antrepo veya işyerinden denetlemeye en uygun olanında ihracatçı veya temsilci de hazır bulunmak suretiyle yapılır.
Denetim esnasında muayene ve analiz edilmek üzere gerektiğinde numune alınır. Denetim raporu ve analiz sonuçlarının değerlendirilmesinde alıcı ülke talebi ve/veya Gıda Kodeksi esas alınır.
Bu yönetmelik kapsamındaki ürünlerin gıda güvenirliği açısından ihracat kontrolleri sadece Bakanlık tarafından yapılır.
İhracattan vazgeçilmesi halinde verilen belgeler Bakanlığa iade edilir.
b) Bu yönetmelik kapsamındaki ürünlere ihracatçının veya temsilcisinin bir beyanname vermesi üzerine Bakanlıkça;
1) İhracata konu ham yarımamül ve mamül maddelere kimyasal, fiziksel ve biyolojik yönden insan tüketimine uygun olduğuna dair gıda sertifikaları düzenlenir.
2) Sertifikanın özellikleri ve geçerlilik süresi ürünün özelliğine ve ihraç edildiği ülkeye göre Bakanlıkça belirlenir.
c) İhraç amacıyla üretimi yapılan ancak Gıda Kodeksine uygun olmayan ürünlerin yurt içinde mübadele konusu yapılması Bakanlığın iznine tabidir.
Mübadele konusu ürünler gıda güvenirliği açısından Bakanlıkça kontrol edilir. Kontrol sonucu uygun bulunan ürünler Gıda Kodeksinin ambalajlama ve etiketleme-işaretleme ile ilgili hükümlerine uygun olması halinde piyasaya arz edilir.
d) İhracatı kontrol sonucu uygun bulunan ürünlere belge düzenlenir.
İthalat Kontrolleri
Bu yönetmelik kapsamındaki ürünlerin ithalat kontrollerinde;
· Bu yönetmeliğin kontrol ve denetim ile ilgili hükümleri uygulanır ve Gıda Kodeksine uygunluk aranır.
Gıda Kodeksinde yer almayan ürünlerin ithalatında uluslar arası mevzuata uygunluk aranır veya ikili ve/veya çoklu anlaşmalar dikkate alınır.
İthal edilen herhangi bir gıda maddesi, Gıda Kodeksine uygun etiketleme ve ambalaj yapılması ve satışa hazır hale getirilmesi şartıyla yurt içinde mübadele edilebilir.
Ambalajlama ve etiketleme işlemleri, raf ömrü ile kısıtlı olmak kaydıyla, ithalattan sonraki iki ay ve lüzum halinde Bakanlığın belirleyeceği ek süre içinde tamamlanmadığı takdirde ürünlerin yurt içinde satışına izin verilmez. Ancak bu yasaklar;
1) Gümrük nezareti altında gümrük depoları ile antrepolarına konulan veya transit nakledilen, 2) Yabancı devlet başkanları ile refakatindekiler tarafından bulundukları süre içinde kullanılmak üzere veya tüketilmek üzere getirilen,
3) Diplomatik veya konsüler temsilciliklerine ait,
4) Bilimsel amaçlar, sergiler veya benzer maksatlar için getirilen,
5) Olağan üstü hallerde hibe olarak gönderilen,
6) Ürün cinsine göre Bakanlıkça uygun görülen miktarda numune olarak gönderilen,
7) Gemilerde bulunup açık denizlerde tüketilecek olan, gıda maddelerine uygulanmaz.
Gümrüklerde yapılan kontrollerde Gıda Kodeksine veya uluslar arası standartlara uygun bulunmayan ürünler mahrecine iade edilir.
Bakanlıkça gümrüklerde yapılan kontrollerde mevzuata veya uluslararası gıda standartlarına uymayan gıda maddelerinin serbest bölgeler hariç, yurt içine sokulması, dağıtılması ve satışı yasaktır.
Kaynak: Banu Yapar, “Diyet Gıda Ürünleri”, Dış Ticaret Şubesi Araştırma Servisi, 2004.
