Sağlık Bakanlığı 560 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili yönetmeliğinde diyet ürünler Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar olarak belirtilmektedir. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nde uygulamaya yol göstermek üzere daha ayrıntılı tanımlar Kilo Verme Amaçlı Enerjisi Kısıtlanmış Gıdalar 2001/41 tebliği ve Özel Tıbbi Amaçlı Diyet Gıdalar 2001/42 tebliğlerinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
2001/41 sayılı Türk Gıda Kodeksi Kilo Verme Amaçlı Enerjisi Kısıtlanmış Gıdalar Tebliği’nde hazırlanan ürünlerin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama taşıma ve pazarlamasını sağlamak üzere bu ürünlerin bileşim ve etiketleme şartları belirlenmiştir.
Bu Tebliğ a) günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdalar ve b) günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek gıda ürünlerini kapsamaktadır.
Enerjisi Kısıtlanmış Diyetler İçin Hazırlanan Gıdaların Temel Bileşimi Yönünden Mevzuat
1) Enerji: Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdadan sağlanan enerji, toplam günlük miktar için 800 kcal’den az ve 1200 kcal’den fazla olmamalıdır.
2) Protein: Bu Tebliğde belirtilen ürünlerdeki proteinlerden gelen enerji, ürünün toplam enerji değerinin %25’inden az ve %50’sinden fazla olmamalıdır.
3) Yağ: Yağdan sağlanan enerji, ürünün toplam enerji değerinin %30’undan fazla olmamalıdır.
4) Diyet Lifi: Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdanın diyet lifi içeriğinin günlük miktarı 10 gr’dan az ve 30 gr’dan fazla olmamalıdır.
5) Vitaminler ve Mineraller: Toplam günlük diyette alınması gereken vitamin ve mineral miktarlarının en az %100’ünü sağlamalıdır.
Ambalajlama, Etiketleme ve İşaretleme Yönünden Mevzuat
Bu tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin ambalajlanması, etiketlenmesi ve işaretlenmesi, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin “Ambalajlama Etiketleme İşaretleme’’ bölümünün ilgili kısmındaki hükümlere ek olarak aşağıdaki hükümlerine uygun olması belirtilmiştir.
a) Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdaları oluşturan bileşenlerin tümü, aynı pakette satılmalıdır.
b) Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdalar; “Kilo kontrol amaçlı toplam günlük diyetin yerini alır” adı altında satılmalıdır.
c) Günlük diyetin bir yada daha fazla öğününün yerini alabilecek gıda ürünleri “Kilo kontrol amaçlı öğün yerini alır” adı altında satılmalıdır.
d) Tüketime hazır olarak sunulan gıdanın belirtilen miktarındaki protein, karbonhidrat ve yağ miktarları ile enerji değeri ve kcal cinsinden sayısal olarak etikette yer almalıdır.
e) Tüketime hazır olarak sunulan ürünün belirli miktarındaki alınması zorunlu her bir vitamin ve mineralin ortalama miktarları etikette yer almalıdır. Ayrıca günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek gıdanın ‘’Ambalajlama ve Etiketleme-İşaretleme ‘’ bölümünde yer alan vitamin ve mineral miktarlarının yüzde olarak ne kadarını karşıladığı etikette belirtilmelidir.
f) Uygun hazırlama kuralları ve gerektiğinde bu kuralların önemini belirten ifadeler etikette yer almalıdır.
g) Ürün, üretici talimatlarına göre kullanıldığında, günde 20 gr’dan fazla günlük poliol alımını sağlıyorsa, etikette gıdanın laksatif etkisinin olabileceğini belirten bir ifade olmalıdır.
h) Günde yeterli miktarda sıvı alımının önemine dair bir ifade yer almalıdır.
I) Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek ürünlerde;
1) Ürünün günlük temel besin öğelerini yeterli miktarlarda sağladığına dair bir ifade
2) Ürünün tıbbi tavsiye olmaksızın üç haftadan fazla kullanılmaması gerektiğine dair bir ifade bulunmalıdır.
j) Günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek ürünlerde, ürünlerin yalnızca enerjisi kısıtlanmış diyetlerin bir parçası olarak kullanıldığında yararlı olduğuna ve diğer gıda maddelerinin de, bu diyetin gerekli bir parçası olduğuna dair bir ifade yer almalıdır.
Bu kapsamdaki ürünlerin etiketleme, reklam ve sunumunda, bunların kullanımı sonucunda ortaya çıkan kilo kaybı hızı veya miktarına yada açlık hissinin azalması veya tokluk hissinin artmasına dair herhangi bir ifade olmaması gerekir.
Kaynak: Banu Yapar, “Diyet Gıda Ürünleri”, Dış Ticaret Şubesi Araştırma Servisi, 2004.
