Kaliteli mamul üretimine yönelik çalışmalar neticesinde kalite kontrol uygulamasının bilimsel ve dolayısıyla ölçülebilir temellere oturtulmasına paralel olarak bir ürünün kalitesi belli kriterler ile ifade edilebilir duruma geldi. Bu kriterlerin en yaygın olarak kullanılanlarından biride kabul edilebilir. Kalite Düzeyi (KKD, AQL; Acceptable Quality Level)’dir. Basit bir ifade ile KKD, müşterinin tölare edeceği hata düzeyidir.
Bu yöntem yaygın olarak kullanılmasına rağmen kalitenin yukarıdaki gibi temin edilmesi birçok sakıncayı da beraberinde getirmektedir. Bunlara kısaca değinmek gerekirse aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür [1].
Kalite kontrol (muayene) pahalı bir iştir. Belirli periyotlarla numune almak, bunları muayene etmek, analizler yapmak gibi emek,para ve zaman gerektirir.
Özellikle “son kontrol” de yapılan hatanın telafisi güçtür,telafi edilemeyen hatalı olarak ayrılan mamuller hatasız olanların üzerine maliyet olarak binecektir. Eğer hatalı ürünler müşterinin eline geçinceye kadar ortaya çıkarılamamışsa bu durum daha da korkunçtur. Hata telafi edilse de bu işlem pahalı olacağı gibi, yine de imaj ve müşteri kaybına sebep olabilir.
Bazı ürünleri tahrip etmeden muayene etmek imkansızdır. Örneğin malzemenin yapısı dayanıklılığı veya deformasyonu söz konusu olduğunda muayene edilen ürün sevk edilemez hale gelebilir.
Kalite kontrol bazen çok uzun süreleri gerektirir ve bu nedenle ürün veya girdi stoklarını aşırı yüksek seviyelere çıkabilir.
Özellikle çok sayıda girdiyle çalışan üretim sistemlerinde satın alınan ürünlerin kalitesini kontrol etmek, teknolojik, pratik ve ekonomik nedenlerle mümkün olmayabilir.
KKD; yüzdelerden bindelere, bindelerden yüzbindelere gibi büyüklüklerde ölçülemeyecek derecede artar ve muayene fiilen imkansızlaşır.
Örnekleme yolu ile yüzde yüz kalite (sıfır hata) hiçbir zaman güvence altına alınamaz. Yüzde yüz kalite kontrol ise genellikle çok pahalı bir yöntemdir.
İşte bu belirtilen nedenlerden dolayı kaliteyi güvence altına almak sadece nihai kontrollerle mümkün olmaktadır. Bunun için bir sisteme ihtiyaç duyulmaktadır.
Kalite Kontrol ve Kalite Güvencesi kavramları arasında en önemli fark, birincisinin ürün üzerinde, ikincisinin sistem üzerinde odaklanmasıdır. Başka bir ifadeyle, fark “üründe kalite özellikleri” ile “sistem özellikleri”nin sağlanması şeklinde açıklanabilir. İlk bakışta kalite kontrol doğrudan, kalite güvencesi ise dolaylı bir bakışı tanımlamaktadır. Daha geniş bir tanım yapılacak olursa, kalite kontrolün, “iş işten geçtikten sonra” etkisini gösterdiğini, yani ürün üretildikten sonra gerçeği meydana çıkarmayı hedeflediğini söyleyebiliriz. Adı üstünde yapılan sadece “kontrol”dür.
Kalite kontrol ürün üretildikten sonra, bunun kontrolüne yöneliktir. Kalite Güvencesi ise “sistem” üzerinde gerçekleştirildiğinden, kaliteyi sağlamaya (güvence altına almaya) yöneliktir. Yani, reaktif değil, proaktiftir. İşlem yapıldıktan sonraki sonuçlara değil, işlemin doğru yapılmasına yöneliktir [2].
Kalite Güvencesi müşterinin hiçbir hatalı ürün almamasını garanti etmek üzere eğilir, fakat bu, ürün kontrolü ile değil proses kontrolü ile yapılır. Deneyimler göstermektedir ki; makinalar aşınır veya istenilen kalitede çalışmayabilir, hazırlıkta kullanılan takımlar ayarsız olabilir, vardiya operatörleri, “kabul edilebilirlik” konusunda değişik fikirlere sahip olabilirler ve giren malzemede değişkenlikler bulunabilir, bazı giriş malzemesi prosesin ihtiyaçlarına uygun olmayabilir.
Kalite güvencesini bilen bir firma tipik olarak tüm imalat hattı boyunca prosesi düzenlemek üzere, veri toplamak için istatistiksel prosedürleri kullanacak böylece makine aşınması, operatör farklılıkları hazırlık değişikleri, çevresel faktörler vb. değişkenlerin etkilerini minimum yapacaktır. Kalite güvencesi, muayene yolu ile değil sistem yoluyla kaliteyi güvence altına almaya çalışır [3].
Kaynaklar:
1. TSE, Kalite Güvence Yönetimi Eğitim Kitabı, Doküman No: KGY.34.03, İstanbul, 1995, s. 16.
2. İbrahim Kavrakoğlu, Kalite Güvencesi ISO 9000 ve Toplam Kalite, İstanbul: Kalder Yayınları, 1993, s. 30.
3. J. F. Scott, J. A. Sanders, R. H. Johnson, ISO 9000 Nedir? Niçin? Nasıl?,Rota Yayınları, Çev. G. Yenersoy, İstanbul ;1994, ss. 26-28.
