Karşılıklı çalışan parçalardan değiştirilmesi kolay olanını daha çabuk aşınan bir malzemeden yapmak suretiyle diğerinin ömrünü uzatmak, aşınma olayının sağladığı teknik çözümlerden biridir. Aşınma, yüzeyler arasındaki sürtünme hareketinin tekrar sayısına, genliğine ve yüzeyler arasındaki temas basıncına bağlıdır. Büyüklüğü ne olursa olsun, kayma meydana geldiğinde hasarın mutlaka meydana geleceği ve kayma genişliğinin büyümesiyle de artacağı saptanmıştır. Bir aşınma olayının gerçekleşmesi için genellikle beş başlangıç şartı aranır. Bunlar; ana cisim, ara cisim, karşıt cisim, yük ve harekettir [1].
Araştırmacılar altı tip aşınma üzerinde durmaktadırlar. Bunlar; adhesif aşınma, abrasif aşınma, yüzey yorulması, tribo-kimyasal reaksiyonlar (korozif aşınma), erozyonla ya da vurma/darbe tesiriyle (perküsyonla) aşınma, elektriksel arkla aşınmadır. Kazımalı (Fretting) aşınma ve kazımalı korozyon da yaygın olarak rastlanılan bir diğer aşınma türüdür. Bu aşınma türleri genel olarak adhesif, korozif ve abrasif aşınma türlerinin kombinasyonudur. Genellikle endüstride karşılaşılan üçte iki aşınma türü, adhesif ve abrasif aşınma mekanizmasından dolayı oluşur [2].
Aşınma; dinamikparametrelerden, çevreye bağlı unsurlardan ve malzeme özelliklerinden meydana gelen bir tribo-sistemde nispeten küçük bir değişme ile aşırı derecede değişir. Aşınma bir malzeme özelliği değildir. Aşınma bir sistem cevabıdır [2].
|
|
|
|
Adhesif aşınma |
Abrasif aşınma |
|
|
|
|
Yorulma aşınması |
Tribo-kimyasal reaksiyonlar-Korozif aşınma |
Şekil: Aşınmanın çeşitleri [2]
Kaynaklar:
1. Karagöz, Y., “Metallerde Aşınma Yorulması”.
2. Kato, K., Adachi, K., “Wear Mechanisms”, in Modern Tribology Handbook 1, Press LLC, (2001).
