Bilişsel psikologlar, zihnin aldığı bilgiyi etkin bir biçimde işlediğini ve onu yeni biçimlere ve sınıflamaya dönüştürdüğünü savunurlar. Biliş, bireyin bilgi edinmesini, sorunları çözmesini ve geleceğe yönelik planlar yapmasını sağlayan algı, bellek ve bilgi işleme gibi zihinsel süreçleri göstermek amacıyla kullanılan bir terimdir. Bilişsel psikoloji, bilişin bilimsel olarak incelenmesidir.
Bu yaklaşımın amacı, zihni süreçlerin nasıl örgütlendiğini ve çalıştığını açıklayan deneyler
yapmak ve kuramlar geliştirmektir.
Bilişsel psikoloji yaklaşımı kısmen davranışçılara bir tepki olarak geliştirilmiştir. Birey davranışlarını yalnızca uyaran girdisi ve davranım çıktısı bağlamında açıklamak, davranışın yalın biçimlerinin incelenmesi için uygun olabilir, ancak bu yaklaşım, bireye özgü işlevlerle ilgili ilginç birçok alanı göz ardı etmektedir. İnsanlar düşünür, plan yapar, hatırladıkları bilgiyi temel alarak karar verir ve dikkat gerektiren uyaranlar arasında seçici bir ayrım yapar. Davranışçılar insanların bu yönünü ihmal etmiştir.
Bilişsel psikolojinin ilk savunucularından İngiliz psikolog Kenneth Craik, beynin bir bilgisayar gibi dış olayları örnek alma ve onlara paralel yapılar kurma yeteneği olduğunu vurgulamıştır. Psikolog Craik’e göre eğer, organizma kafasının içinde dış gerçekliğin ve onun olası tüm eylemlerinin “küçük ölçekli bir modelini” taşıyorsa, birçok seçenek deneyip en iyisini seçebilir, gelecekteki durumlara olayların bilgisini kullanabilir ve karşılaştığı acil durumlara çok daha kapsamlı, güvenli ve uzmanca bir yaklaşımla tepki gösterebilir. “Zihni gerçeklik modeli” psikolojide bilişsel yaklaşımın merkezini oluşturmaktadır.
Bu alanda, Gregory, Newell and Simon, Chomsky, Piaget ve Kohlberg’de çalışmalar yapmıştır.
Kaynak: Prof. Dr. Sezen Ünlü, Editör: Prof. Dr. Ayhan Hakan, “Psikoloji“, Anadolu Üniversitesi Yayın No:1288, Açıköğretim Fakültesi Yayın No:710, ISBN 975-06-0033-9, 2001.
