Fizikte boyut bir niceliğin fiziksel doğasını gösterir. İki nokta (örneğin düz bir arazi üzerinde belirlediğimiz A ve B gibi iki nokta) arasındaki mesafeyi ölçerken birim olarak metre veya adım veya karış kullanılmasından çok bu iki noktanın mesafe olması önemlidir. Bu uzunluğu sadece uzunluk olarak ölçebiliriz, alan olarak ölçemeyiz! Bu mesafenin boyutuna-fiziksel doğasına- uzunluk adını veririz.
AB mesafesinin boyutu uzunluktur, birimi metre, km, ayak, karış veya uzunluk boyutunda tanımlanmış herhangi bir birim olabilir.
Bir fiziksel büyüklüğün boyutu [ ] kapalı parantezi ile gösterilir. Mekanikte kullandığımız temel niceliklerin boyutları:
[L] = uzunluk
[T] = zaman
[M] = kütle
Diğer bütün fiziksel nicelikleri bu temel boyutlar cinsinden ifade edebiliriz. Örneğin:
[A] = Alan=[L]. [L]=[L2]
[v] = Hız=[L]/[T]
[a] = İvme=[L]/ [T2]
Temel boyutlar diğer bir temel boyut cinsinden ifade edilemez ama uygun bir eşitlik ile diğer boyutlar cinsinden değeri verilebilir (uzun mesafeleri zaman cinsinden ifade etmek gibi, örneğin yıldızlar arası uzaklığı [uzunluk] ışık yılı [zaman] cinsinden ifade etmek gibi).
Burada iki nokta arasındaki mesafenin boyutu değişmemiştir, sadece bu mesafeyi hızı bilinen bir cisimle almaya kalktığımızda ne kadarlık bir zamanın geçeceği bilgisi verilir ve bu zaman da zaman boyutu cinsinden ifade edilir.
Boyutlara ilişkin birkaç hatırlatma!
1- Aynı boyuta sahip olan fiziksel nicelikler toplanabilir veya çıkarılabilir.
Dolayısı ile hız boyutuna sahip bir fiziksel nicelik ile kütle boyutuna sahip bir fiziksel nicelik toplanamaz, ama bu iki nicelik çarpılıp/bölünüp başka bir fiziksel nicelik elde edilebilir, örneğin uzunluk ve zaman boyutunun hızı, ivmeyi vs. vermesi gibi.
2- Bir eşitliğin iki tarafındaki ifadeler aynı boyuta sahip olmak zorundadır.
[elma]=[elma]
3- Adi sayıların boyutu yoktur. Fiziksel sabitlerin ise uygun boyutu vardır.
Boyut analizinde önemli köşe taşları
1- Aynı boyuta sahip olan fiziksel nicelikler toplanabilir veya çıkarılabilir.
Dolayısı ile hız boyutuna sahip bir fiziksel nicelik ile kütle boyutuna sahip bir fiziksel nicelik toplanamaz, ama bu iki nicelik çarpılıp/bölünüp başka bir fiziksel nicelik elde edilebilir, örneğin uzunluk ve zaman boyutunun hızı, ivmeyi vs. vermesi gibi.
2- Bir eşitliğin iki tarafındaki ifadeler aynı boyuta sahip olmak zorundadır.
[elma]=[elma]
3- Adi sayıların boyutu yoktur. Fiziksel sabitlerin ise uygun boyutu vardır.