İslam dininde insan davranışlarının ibadet olarak adlandırılmasının iki yolu vardır. Birincisi insanın Allah (c.c.) için yapmış olduğu davranışlarından oluşan ibadetleri, ikincisi ise; diğer insanlar, canlılar ve çevresi için yapmış olduğu davranışlardan oluşan ibadetleridir. Birinci yoldaki davranışların yapılmasını Allah (c.c.) emretmiştir. Bunlar; Kelime-i Şahadet, namaz, oruç, zekat, hac vb. Bunlar aynı zamanda İslam dininin temel ibadetleridir. Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.): “İslam beş şey üzerine kurulmuştur….” (Sahih’i Buhari, iman 1) Diye başlayan hadisinde bu ibadetlere işaret etmiştir. Bu ibadetleri yerine getiren Allah (c.c.)’a karşı sorumlu olduğu kulluk görevini yerine getirmiş olur. Aynı zamanda bu temel ibadetler, insanı ikinci yoldaki istenilen güzel davranışlara yöneltir.
İkinci yoldaki davranışların ibadet değeri kazanması, yine dinin koyduğu ölçülere uyulduğu oranda olur. Örneğin; din insanın her işinde dosdoğru olmasını emreder. “…Emrolunduğun gibi dosdoğru ol..” (Hûd suresi, 12. ayet). Diğer insanlarla olan ilişkilerimizde de bu emre uyarsak davranışlarımız ibadet değeri kazanır. Yine komşuya, eşe, dosta güler yüzlü olmamız tavsiye edilir. Bu bilinçle yapılan ve bize sıradan gelebilecek davranışlar bile ibadet hükmüne geçer. Susamış bir canlının susuzluğunu gidermek, bizden zayıf canlılara şefkat ve merhamet göstermek hep ibadet hükmündedir.
İslam insanı Eşref-ül mahlukat (yaratılmışların en üstünü, en şereflisi) olarak kabul eder. Onu bu unvanına uygun davranmaya teşvik eder. Kur’an-ı Kerim’de “…onlar ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar….” (al’i İmran suresi, 191. ayet) ayeti ile insanın en tabi davranışlarının bile Allah’ı anmakla ibadete dönüştüğü vurgulanır.
Netice olarak insan kendisine bahşedilen bu unvana uygun davranışlar gösterirse Allah onun hiçbir davranışını zayi etmez. Bu durum Kur’an-ı Kerim’de şöyle belirtilir. “Kim zerre miktarı hayır işlerse karşılığını görür” (Zilzal suresi, 7. ayet). İnsan bu bilinçle hareket etmeli, davranışlarını buna göre yapmalıdır.
Kaynak: Milli Eğitim Web Sitesinde Yer Alan “Mesleki Açık Öğretim Lisesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi” Ders Notlarından Derlenmiştir (Ziyaret Tarihi: 01/02/2010).
