Proses kontrolü; bir kalite özelliğini ölçüp onun standart değeri ile karşılaştırma yapmak suretiyle aradaki farkı ortaya çıkartan ve farkın giderilmesini sağlayan geri beslemeli bir döngüdür.
Kalite sorunları, temelde bir değişkenlik sorunudur. Bilindiği gibi hiçbir iki mamul veya özellik birbirinin aynı olamaz. Aradaki farklar çok büyük olabilir, ölçülemeyecek kadar küçük olabilir, fakat mutlaka bir fark vardır. Bir parçanın ölçüsü çeşitli nedenlerden etkilenmiş olabilir. Bu nedenler; tezgah, takım, malzeme, operatör, bakım, çevre şartlarıdır. Tüm bu etkenlerin sonucu meydana gelen farklara “değişkenlik (değişim)” veya “varyasyon” denir. Malzeme, makine, işçilik gibi proses elemanlarında meydana gelebilecek değişkenliklerin azaltılması modern kalite kontrolün üzerinde ısrarla durduğu konuların başında gelir.
Değişkenliliğin iki nedeni olabilir; genel (rastlantısal) ve/veya özel nedenler. Özel nedenler, tamamen özel koşullarda meydana gelen ve düzeltilebilir nitelikteki nedenlerdir. Düzeltilemediği halde, dengesiz veya kararsız bir proses söz konusudur.
Değişkenliğin nedenlerinin araştırılması prosesin kontrol altına alınması için gereklidir. Kaliteyi yükseltmek için değişkenliğin azaltılması ve kabul edilebilir sınırlar içinde tutulması gerekir. Bir prosesin kontrol altında tutulmasıyla prosesin yeteneği tanımlanabilir hale gelir. Ancak kontrol altındaki bir prosesin performansı hakkında ileriye dönük olarak tahmin yapılabilir.
Kaynak: Prof. Dr. M. Numan Durakbaşa, Arş Gör. İlknur Çavuşoğlu, “Otomotiv Endüstrisinde Modern Kalite Yönetimi Metotları İle Süreçlerin İzlenmesi Ve Optimizasyonu”, TMMOB Makine Mühendisleri Odası IX. Otomotiv ve Yan Sanayii Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2005.
