Toplu park tesisleri (burada yer üstü otoparkları, yeraltı otoparkları, çatı otoparkları, park siloları vs. kastedilmektedir) her kullanım birimi itibariyle araçların büyüklüğü ve hareket kabiliyetine bağlı olarak geniş bir yüzeye ve geniş binalara ihtiyaç duyarlar. Azami hızın kanunen kısıtlanmasına ve park alanlarının giderek azalmasına rağmen düzensiz bir şekilde daha güçlü performansa (her yıl yaklaşık 2 kW) ve daha büyük ölçülere (2,00 m genişlik; 5,25 m uzunluk) sahip motorlu araçlara olan talep giderek artmaktadır. Bu nedenle otoparklarda araçlar için öngörülmüş azami uzunluklar aşılmaktadır.
Tüketim malları için kullanılan depo alanları ve binalar zamanla şehir planlaması ve estetik talepler nedeniyle son birkaç on yılda otopark adı verilen yeni bir yapı türünün ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Otoparklar uzun süre mimarlar tarafından üvey evlat muamelesi görmüşlerdir. Saray, otogar veya pazar alanlarının inşasında görülen tarihsel gelişim otoparklar için söz konusu değildir. Oldukça geniş bir yer kaplayan bu trafik aracı için yer üstünde ve yer altında yeni bir yapı türünün geliştirilerek bir aktarma merkezi görevini üstlenmesi zorunluydu.
Temelde tek fonksiyonlu depo alanı gibi işleyen bu yapının odak noktasında depolanan yükün yani aracın hareketli olması ve kendi gücüyle depolanacak veya park edecek alana gitmesi yatmaktadır. Bu nedenle otoparklar trafik yapıtları normlarına cevap vermesi gerektiği gibi yangın tehlikesi, emisyon koruması, havalandırma ve acil kaçış yolları gibi teknolojik açıdan yüksek güvenlik önlemlerini de yerine getirmek zorundadır. Daha az alana ihtiyaç duyan ve yapısal olarak da küçük yer kaplayan mekanik iletim tertibatlarına sahip yüksek raf sistemli otoparklarda araçlar işletme personeli tarafından veya otomatik kumanda ile park edilmektedir.
Donanım türüne göre otoparklar aşağıdaki sınıflara ayrılmaktadır:
· Otoparklar (yer üstü)
Yeraltı otoparkları
Tünel garajları (dağlık alanların bitişiğinde)
Çok amaçlı tesisler (ilave sivil amaçlı kullanımlar söz konusu)
Mekanik iletim tertibatına sahip yer altı ve yer üstü otoparkları
Otopark yapımındaki bu çeşitlilik ve verilecek olan karar hangi büyüklükte bir otoparka ihtiyaç duyulduğuna, mevcut kullanılabilir alanların büyüklüğüne ve yerine getirilmesi gereken trafik işlevlerine bağlıdır. Planlama ve tasarım esnasında şehir planlamasına yönelik talepler ve şehrin dokusuna uyumluluk trafiğe bağlantı konusu kadar önemlidir. Kamusal otoparkların konumları ana yollara bağlantı açısından olduğu kadar aktarma merkezi açısından da değerlendirilmeli ve araç kullanıcılarının gidecek olduğu yerlere yakınlık bakımından incelenmelidir. Otopark yerinin tayini aynı zamanda söz konusu otoparka verilecek işlevi de tayin etmektedir. Donanım türü, büyüklük ve işletim biçimi açısından kısa süreli park (alış veriş, ziyaret, resmi işlemler), uzun süreli park (çalışanlar ve bölge sakinleri), özel tesislere ait büyük park alanları (havaalanı, kongre ve fuar alanları) veya park et devam et başlıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
Arazilerin azalması ve pahalılaşması bir yandan park alanlarında ekonomik kullanımı zorunlu hale getirirken diğer yandan kamusal alanların üstüne veya altına otoparkların inşa edilmesini kaçınılmaz kılmaktadır.
Kaynak: Bayer, Edwin., Tercüme: Ahmet Savaş,”Parkhauser aber richtig – Ein Leitfaden für Bauherren, Architekten und Ingenieure” (Otoparkları Doğru Tasarlamak – İnşaat Şirketleri, Mimarlar Ve Mühendisler İçin Bir Kılavuz), Bau+Technik GmbH, ISBN 3-7640-0467-3, 2006.
