Bireyin somut işlemler dönemindeki düşünme biçimi ile soyut işlemler dönemindeki düşünme biçimini şöyle karşılaştırmak olanaklıdır:
Somut İşlemler Dönemi
• Bilinen eşya ve olayların gözlenebilen nitelikleri üzerinde akıl yürütür.
• Düşüncelerini ifade ederken dili kullanır.
• Düşünme süreci gözlemlerle başlar.
• Uzun bir düşünme sürecinde izlenecek yöntemin adım adım verilmesi gerekir.
• Kendi düşünme sürecinin farkında değildir.
• Kendi tutarsızlıklarını göremez.
• Dış gerçeklerle çelişen düşüncelerini nasıl değerlendireceğini bilemez.
Soyut İşlemler Dönemi
• Hipotetik nitelikler, ikinci dereceden ilişkiler ve kuramlar üzerinde akıl yürütür.
• Düşüncelerini ifade ederken dille birlikte dil dışı işaretleri kullanır.
• Düşünme süreci, gözlemlerin yanı sıra hayal edilen olası durumlarla da başlar.
• Uzun bir düşünce sürecini amaç ve araçlar verilmek koşuluyla kendisi planlar.
• Kendi düşünme sürecinin bilincindedir.
• Kendi düşüncelerini eleştirir.
• Bildiği gerçekleri ölçüt alarak kendi yargılarının doğruluğunu sınar.
Kaynak: Doç. Dr. Fitnat KAPTAN, Editör: Prof. Dr. Şefik YAŞAR, “Fen Bilgisi Öğretiminin Niteliği ve Amaçları”, Fen Bilgisi Öğretmenliği, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1061, Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 585, ISBN 975 – 492 – 817 – 7, 1998.