Günlük hayatta sıklıkla kullanılan stres kavramı farklı şekillerde tanımlandığı görülmektedir. Bu tanımlardan en önemlisi Hans Selye’nin tanımıdır. “İnsan vücudunun herhangi bir sisteme verdiği özgül olmayan karşılık”. Selye’ye göre, organizmanın fiziksel ya da duygusal olarak tehdit edilmesi ya da kendini tehdit altında hissetmesi, zorlanması sonucu ya da uyum sağlamayı gerektiren yeni bir durumun ortaya çıkması halinde stres yaşanmaktadır. Yine stres, farklı koşullara göre olumlu ve olumsuz etkileri ortaya çıkarabilmektedir. Olumlu stresi “Eutres”, olumsuz stresi ise “Distres” olarak adlandırmaktadır. Stres konusunda bir otorite olan Hans Selye, bireyde tepki oluşturan uyarıcıları “Stresör”, bu stresörlere verilen tepkiyi de stres olarak ifade eder (Himmetoğlu ve Kırel,1994). Bu bağlamda uyaran rolü oynayan etkenler “stresörler”, vücudun bu stresörlere tepkisi ise STRES’tir. Bu duruma neden-sonuç açısından bakılacak olursa; stresörler neden, stres ise sonuçtur.
Stres denildiğinde genelde olumsuzluklar akla gelmektedir. Oysa stres her zaman zarar verici, kötü, kaçınılması gereken bir durum değildir. Terfi etmek, ünlü olmak, evlenmek, bir partiye gitmek için hazırlanmak gibi insanlar tarafından arzulanan olaylar olumlu strese örnek olarak verilebilir. Ölüm, işsiz kalmak, meslekte gereken ilerlemeyi sağlayamamak gibi kısıtlamalar ve kayıplar ise olumsuz strese örnektir. Olumlu stres kişiyi güdüleyip teşvik ederken, olumsuz stres ruhsal ve bedensel açıdan zarar verici sonuçlara neden olur.
Stresin olması organizmanın karşılaştığı problemleri çözmeye çaba harcaması için gereklidir. Bu anlamda gelişmenin olabilmesi için yerli düzeyde stres gereklidir. Stresin az ya da aşırı olması organizmanın gelişimini engellemektedir (Baltaş, 1997:65).
Stresin birçok sebebi vardır. Yetiştirilmesi gereken işler, trafik, topluluk önünde konuşma yapmak, toplantılar, yöneticiler, kurumsal değişim vb. Birkaç kişiye, kendilerini nelerin strese soktuğunu sorun, hepsinden farklı cevaplar alırsınız, çünkü stresi herkes ayrı şekilde algılar.
Bazı stres tanımları:
Stres, organizmanın fizik ve ruhsal sınırlarının zorlanması ve tehdit edilmesiyle ortaya çıkan
bir durumdur (Baltaş ve Baltaş, 1997:26).
Stresin psikolojik yönüne ağırlık veren Lazarus; stresi, tüm insanlar ve hayvanlarda yoğun sıkıntılar oluşturan ve davranışlarını da önemli ölçüde etkileyen evrensel bir olay olarak tanımlamaktadır. Lazarus’a göre stres “insanlar üzerinde fizyolojik, sosyal ve psikolojik sistemlerde rahatsızlık oluşturabilecek aşırı taleplerin sonucudur” (Şengül 1999).
Hugh J. Arnold, Daniel C. Feldman, özellikle işletmeler yönünden yaptıkları tanımlarında stresi, bireylerin çalışma ve iş çevrelerindeki yeni ve tehdit edici faktörlere tepki olarak belirtmektedirler.
Kaynak: Rezzan GÜNDOĞDU (MEB Öz. Eğ. Rehb. Dan. Hizm. Gen. Md. Uzmanı), 09-20 Şubat 2009 Tarihleri Arasında Hizmetiçi Eğitim Dairesi Başkanlığınca Planlanan Merkezi ve Mahalli Görevde Yükselme Eğitimi “Çatışma ve Stres Yönetimi” Ders Notları, Ankara, 2009.
