Tabi devletler kanunları yaparlar ama ondan sonra o kanunlara uyup uymamak, herkesin başına bir polis, jandarma, zabıta dikilemeyeceği için, kişilerin vicdanıyla baş başa kalarak, vicdan muhasebesi yaparak uyup uymadıkları ile belirlenecek bir şey. Dolayısıyla kanuna şeklen uygun görünen bazı şeyleri insanlar ahlaka aykırı olarak yapabilirler, karşılarındakini kandırabilirler.
Tabi bu esasen ticareti bir ana mal üzerinde kâr amaçlı meslek edinilmiş tasarruf şeklinde tanımlayacak olursak, ticarette karşı tarafı aldatmama esası vardır. Karşı tarafı aldatmaya yönelik her şeyi biz gayrı ahlaki olarak nitelendiriyoruz. İşte bunun çok boyutu vardır, neticede ölçü ve tartıda hilekârlıktan aldatıcı reklama, malın ayıbını gizlemekten etiket bilgilerinde sahtekârlık yapmaya, vadesinde teslim etmemekten ödemelerde gereksiz yere ödeme imkanı varken temerrüde düşmeye varıncaya kadar ahlaksızlık boyutu sergilenebilir.
Neticede malla fiyatla kaliteyle ilgili yanlış yanıltıcı bilgiler verilmesi, ticaretin karşılıklı rıza esası üzerine oturtulmasını engeller. Hâlbuki İslam ayetlerle net bir şekilde muamelelerin karşılıklı rıza esasına ve adalet hak hukuk üzerine oturtulmasını emrediyor. Zaten adalet denge demek. Ve biz bir ikili ticari işlemde, alım satım işleminde, dengeden bahsettiğimizde değiştirilen bedeller, yani malla para birbirine denk olması lazım ki, bir dengeden, bir adaletten bahsedebilelim. Buna değişim adaleti diyoruz, çok spesifik bir adalet türüdür. Dolayısıyla burada taraflardan biri diğerini herhangi bir şekilde aldatırsa orda denge yani adalet, değişim adaleti sağlanmamış olur, bu da İslam’a aykırıdır. Neticede bir ahlaksızlıktır tabi. Yani evrensel ahlak ilkelerine de aykırı bir şeydir, sadece İslam’a değil.
Kaynak:Yenidünya dergisinden Nuriye Kayar’ın İlahiyatçı Doç. Dr. Cengiz Kallek’le İslam’da ticaret ve ticaret ahlakı üzerine yaptığı söyleşiden Haber7.Com web sitesine alıntılanılan “Müslüman bir tüccar nasıl olmalıdır?” yazısından derlenmiştir (22/07/2011).
