Anadolu’da esnaflar arası Ahilik (kardeşlik) teşkilatının kurucusudur. 1171 yılında İran’ın Batı Azerbaycan tarafında bulunan Hoy kasabasında doğmuştur. Asıl adı Mahmut b. Ahmet el Hoyi’dir.
Ahî Evran zamanının büyük alimi Fahrettin Razi‘nin derslerine devam edip fen ilimlerini ve dinî ilimleri öğrenmiştir. Hoca Ahmet Yesevî’nin talebelerinin derslerine devam ederek de tasavvuf dersleri aldı. Ayrıca Ş. Sühreverdi‘nin derslerinde de bulunmuştur. Daha sonra Muhyiddin İbni Arâbî ve Hocası Evhadüddîn ile Anadolu’ya geldi. Anadolu’nun çeşitli şehirlerini dolaşan Ahî Evran yaptığı vaazlarla halkı aydınlatmış, özellikle esnafa İslam’ı anlatarak nasihatlerde bulunmuştur. Daha sonra Kayseri’ye yerleşen Ahî Evran debbağlık(dericilik) yapmıştır. Esnaf tarafından çok sevgi ve saygı gösterilen Ahî Evran, esnaflar arasında Ahilik teşkilatını kurdu.
Nüfusu yoğun yerleşim yerlerinde esnafların sohbet edecekleri, görüş alışverişinde bulunacakları misafirlerin konaklayabileceği dergâhların kurulmasını sağladı. Talebeleri de gittikleri yerde Ahilik teşkilatlanmasına önem verdiler.
Moğolların Anadolu’yu istilasında Kayseri’yi, Ahî teşkilatı milis kuvvetler olarak savunmuştur. Ahî Evran Kayseri’nin Moğollar’ın eline geçmesiyle beş yıl tutuklu kalmıştır. Serbest kalınca önce Denizli, sonra da Konya’ya gitti. Oradan da Kırşehir’in Gülşehir ilçesine yerleşti.
Burada halkı aydınlatıcı vaaz ve nasihatlerde bulundu. Dünya malına ehemmiyet vermeyişi ve ahlakının güzelliği halkta kendisine karşı bağlılık ve saygıyı artırdı.
Ahî Evran’ın halk üzerinde nüfuzunun artmasından rahatsız olan çevrelerce 1262 yılında şehid edilmiştir.
Eserlerinden bazıları: Metaliu’l-İman, Menahic-i Seyfi ve Mürşidü’l- Kifaye’dir.
Kaynak: Milli Eğitim Web Sitesinde Yer Alan “Mesleki Açık Öğretim Lisesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 2 (Hazırlayan: İlhami SAZAK)” Ders Notlarından Derlenmiştir (Ziyaret Tarihi: 01/02/2010).
