Yaşam modeli, karmaşık bir olgu olan yaşamın başlıca özelliklerini belirleyerek, bireyin yaşamını oluşturan öğeler arasında var olan ilişkilerin tümünü kapsar.
N. Roper, W. Logan, A. T. Tierney’in, Günlük Yaşam Aktiviteleri Modeli (GYA) son yıllarda büyük ölçüde kabul gören bu modelin, hemşireler tarafından benimsenme nedeni, hemşirelik süreci için uygun bir baz oluşturmasıdır.
Diğer bir neden de, GYA yalnızca hasta bireylere yönelik aktiviteler olmayıp, aynı zamanda sağlıklı kişiler için de geçerli olmasıdır.
Roper ve arkadaşları GYA kapsamında 12 yaşamsal aktivite saptamışlardır. Bunlar:
- Güvenli bir çevrenin sağlanması ve sürdürülmesi
- İletişim
- Solunum
- Yeme ve içme
- Boşaltım
- Kişisel temizlik ve giyim
- Beden ısısının kontrolü
- Hareket
- Çalışma ve eğlenme
- Cinsel yaşam
- Uyku
- Ölüm
olarak sıralanır.
Yaşam modelinin bir unsuru olan GYA, aşağıdaki diğer unsurlarla tamamlanır.
- Yaşam süresi, sürekliliği
- Bağımlılık/Bağımsızlık duygusu (Bireysel yeterlilik)
- GYA etkileyen etmenler
- Yaşamda bireysellik
Yaşam modelini oluşturan unsurlardan her biri GYA’leri etkilediği gibi her bir aktivite de birdiğeri ile ilişkili olarak ele alınmaktadır. Bu aktiviteler;
Güvenli bir çevrenin sağlanması ve sürdürülmesi. Bireyin canlı kalabilmesi ve diğer aktivitelerini gerçekleştirebilmesi için, güvenli bir çevrenin sağlanması hem hasta, hem de sağlıklı birey için büyük önem taşır. Güvenli çevre terimi, hem fiziksel, hem ruhsal ve hem de sosyal yönden güvenli ortamı çağrıştırır. Biyolojik ve bedensel çevre anlamları da taşıyan önemli bir aktivitedir.
Günlük yaşamımız içinde rutin olarak yaptığımız; trafik kurallarına uyma, mevsime uygun giysiler giyme gibi önlemler, birey ve toplumun günlük yaşamı için Güvenli Çevre Sağlama ve Sürdürme aktivitesini uygulamaya örneklerdir. Hasta bireyde bu aktivite,
- Uygun tekniklerle hasta yatağının yapılması,
- Yatak takımlarının yıkanması,
- Ünitenin havalandırılması, aydınlatılması, ısıtılması,
- Hasta ünitesinin temizliği
gibi, onun güvenliğini sağlayan bireysel bütünlüğüne zarar vermeyecek ve yarar sağlayacak türde girişimlerdir.
Kaynak: Doç. Dr. Necmiye Sabuncu, Doç. Dr. Kamerya Babadağ, Doç. Dr. Gülsün Taşocak, Yrd. Doç. Dr. Türkinaz Atabek, Editör: Prof. Dr. Hikmet Seçim “Hemşirelik Esasları: Ünite 1 – Hemşirelik Tanımları, Temel Kavram ve Kuramlar”, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 496, Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 225, ISBN 975 – 492 – 233 – 0, 1996.
