“Kişidir kendini hem aziz eden hem rezil”, “Kişinin hürmeti de zilleti de kendi elindedir.”, “Yüz insanın aynasıdır” ve “Dost yüzünden, düşman gözünden belli olur” sözlerine dikkat edilecek olursa, kişiliğin olumlu veya olumsuz bir hükümle değerlendirilmesi, davranışlar ya da ilişkilerin neticelerine bakılarak yapılmaktadır. Kişinin kendisini toplum içerisinde kabul gören ya da dışlanan bir rol de görmesi, yine kendinden kaynaklanabilmektedir. İlk iki atasözü bu gerçeği açıklamalarına rağmen, son ikisi yine davranışlara dayanan farklı kişilik ilişkilerini ve davranışlarını sergiler. Çünkü yüz ifadeleri konusunda çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalardan birini de Landis tertip etmiştir. C. Landis, üç saat süren bir deney sırasında deneklerde değişik duygular uyandıran birçok situasyonlar meydana getirerek yüz ifadelerini fotoğraflarla tespit edip, yüz hareketlerinin değişik duygulara ait karakteristik bazı strüktürlere sahip olup olmadığım tespit etmeye çalışmıştır. Netice olumlu çıkmış. Her bireyin kendisine sit karakteristik yüz ifadesinde diğerlerinden ayrıldığı, hiç bir kişinin yüz ifadesinin diğerine benzemediği görülmüştür. Bu durumda “yüz”ün, insan kişiliğinin aynası olduğu atasözlerinde ifade edilmesi anlamlıdır. Bunu biraz daha ağarsak şöyle de denebilir: İnsanlar olaylar karşısında ilk tepkiyi, iradesinin dışında çeşitli mimiklerle gösterirler. Eğer birey olaylar karşısında alışkanlık kazanmamışsa, hislerinin, düşüncelerinin ortaya çıkardığı davranışları karşısındaki tarafından farkedilir. Yüz ve yüzde bulunan organlar bu şekilde, bireyin kişiliğinin aynası olma özelliğini gösterir. Atasözlerine bu açıklama doğrultusunda bakıldığında, Watson’un temsil ettiği behaviorizm (davranınıcılık) psikolojisinin bazı noktalan görülebilir. Çünkü Watson’a göre; “psikolojinin görevinin bilinçlilik halini araştırmak yerine davranımları incelemek”tir. Ona göre bir hayvanın veya insanın bir uyaran karşısındaki tepkisini nesnel olarak tespit etmek önemlidir. İnsan tepkilerinden yararlanarak davranışlarını incelemek, onlara anlam vermek, atasözünde anlamım bulmaktadır. Kişiliği “ilişkiler” ve “davranışlarda açıklamağa çalışanları atasözleri destekler niteliktedir.
Kaynak: Sayginnlp.com web sitesinde yayımlanan “Kişilik (Şahsiyet) ve Atasözleri” konulu yazıdan derlenmiştir.
