Merkez Bankası piyasayı nelerle kontrol eder;
Açık Piyasa İşlemi: Devlet Tahvili Piyasasında tahvil alır piyasaya tahvil satar. Likiditeyi etkiler ve ayarlamaya çalışır. Devlet Tahvilleri üzerinde vade ve tutar olur. Faiz olmaz. Iskontolu satılır.
Alınan Tahvil vadesi gelmeden ıskontolu olarak 2. El Piyasada satılabilir. El Piyasa Hazinenin ilk defa çıkartıp büyük yetkili bankalara sattığı piyasadır.
Tahvilin fiyatı arttığında getirisi(faizi) azalır. Terside doğru. Faizler arttığında tahvilin fiyatı düşer.
Merkez Bankası bankaların elindeki Devlet Tahvillerini alır bunun yerine piyasaya likidite sürer. Ekonomik genişleme olur. Bankaların ellerindeki Devlet Tahvillerini 2.El Piyasada satarak likidite elde eder. MB fiyat artırarak bankalardan DT’lerini alır, bu durumda da faizler düşer. Tersi durumda MB elindeki DT’lerini bankalara ucuza satar ve piyasadan likidite çeker. Bu durumda faiz yükselir. Bunun adı Açık Piyasa İşlemi (APİ) dir.
Açık Piyasa İşlemleri: Merkez Bankalarının en esnek ve kolay kullandığı araç APİ’dir. Bu yolla banka piyasadan menkul alır veya satar. Ekonomiyi genişletmek istediğinde banka menkul alır ve likiditeyi artırır, sonucunda harcama ve yatırımlar artar.
Reeskont Oranı: Tekrar ıskonto etmek. Reeskont işlemi senetler üzerinden yapılır. Yani elinde seneti olan işletme bu senetleri vadesinden önce bankada ıskonto ettirerek likidite elde eder. Bankadan elinde toplanan senetleri Merkez bankasına ıskonto ettirir. Merkez bankasının yaptığı ıskonto işlemine reeskont denir. Merkez Bankası senetler karşılığında bankalara kredi verir. Kredinin maliyeti reeskont oranıdır.
Bankalar tarafından ıskonto edilmiş ve karşılığı sahibine ödenmiş olan bir senedin, MB tarafından saptanmış olan oranlara ve vadesine göre indirim yapıldıktan sonra kalan miktarın bankaya ödenmesi işlemine reeskont denir.
Iskonto Oranı: Bankanın, ulusal bankaların kısa vadeli borçlanma gereksinmelerinde uyguladığı faiz oranıdır. Bu oranın açıklanması sonucunda piyasalar para politikasının yönünü de tahmin ederler. Yüksek ıskonto oranı daraltıcı ekonomik etkiye sahiptir.
Munzam Karşılıkları: Bankalar kanunla belirlenen orana göre mevduatlarının bir kısmını Merkez Bankası hesabında tutmak zorundadırlar. Bu oranın değiştirilmesi para politikası ile ilgili ipuçları verir.
Kaynak: Prof. Dr. Öner Günçavdı, “Yönetim Ekonomisi Ders Notları”
